Eigenaarschap

Eigenaarschap. Een mooi woord wat in het hoogbegaafdheidsprotocol van vele scholen staat. “Hoogbegaafde kinderen hebben behoefte aan eigenaarschap, compacte en top-down instructie en uitdagende leerstof.”

Maar wat is eigenaarschap? En waarom is het zo belangrijk?

Eigenaarschap is je ergens verantwoordelijk voor voelen én deze verantwoordelijkheid ook willen nemen. Samen met autonomie en creativiteit zijn dit de factoren die verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen van het zelfsturend vermogen: het vermogen om de verantwoordelijkheid te nemen over wat je vindt en doet.

Omdat hoogbegaafde kinderen vaak een grote mate van autonomie en creativiteit bezitten kan op school worden verwacht dat dit ook geldt voor eigenaarschap, en dat het zelfsturend vermogen van de hoogbegaafde leerling zich gemakkelijk ontwikkelt. Dit is echter wat kort door de bocht. Deze kwaliteiten kunnen namelijk ook een negatieve uitwerking hebben op het zelfsturende vermogen:

Eigenaarschap gaat zoals gezegd over de afweging maken tussen wat je wilt en wat je bereid bent hier tegenover te stellen. Wil je meer uitdaging in de klas, dan zal daar meer inzet tegenover staan. Het kost tijd, moeite, doorzettingsvermogen etc. Andersom levert geen extra uitdaging vragen ook wat op, je kunt ontspannen, hebt veel vrije tijd. De kosten hiervan kunnen zijn dat je school saai vindt en je niet trots bent op hetgeen wat je bereikt. In sommige gevallen kan het zo zijn dat de kosten van het niet om extra uitdaging vragen opwegen tegen de baten. Het kind vertoont dan eigenaarschap, maar niet op de manier die verwacht wordt.

Hoogbegaafde kinderen bepalen graag zelf wat ze doen, wanneer en op welke manier. Deze autonomie kan er echter ook voor zorgen dat ze dingen niet willen aannemen van een ander, vasthouden aan hun eigen strategie, het ‘eigenwijs’ zijn. Op dit moment hebben ze nog steeds een zelfsturend vermogen. Het kan echter ook voorkomen dat ze blokkeren: wanneer ze een probleem tegenkomen wat ze niet kunnen oplossen maar niet om hulp willen vragen. Deze grote mate van autonomie kan dan het zelfsturend vermogen tegenwerken.

Ook creativiteit kan een positieve en negatieve uitwerking hebben op het zelfsturend vermogen. Het creatieve vermogen kan positief zijn wanneer het wordt ingezet om te denken in mogelijkheden. Het kan echter ook worden ingezet op een negatieve manier; door allerlei redenen te bedenken om een taak niet te hoeven doen.

De potentie van het zelfsturend vermogen wordt dus bepaald door de mate van eigenaarschap, autonomie en creativiteit. Maar in hoeverre dit zelfsturend vermogen benut wordt, wordt weer beïnvloed door zelfvertrouwen en zelfinzicht. Het niet bang zijn voor het maken van fouten en vertrouwen dat wat je gaat doen ook lukt, en het kunnen zien van je eigen aandeel in het behalen van succes en bij falen zijn voorwaarden voor een goede zelfsturing.

Dit zelfvertrouwen en zelfinzicht worden echter op hun beurt ook weer beïnvloed door eigenaarschap, creativiteit en autonomie. Bij een lagere aanwezigheid van deze drie factoren kunnen het zelfvertrouwen en zelfinzicht dalen. Er is dus een wisselwerking tussen alle factoren.

Eigenaarschap is dus belangrijk. Maar nog belangrijker is het om aandacht te hebben voor wat we precies bedoelen wanneer we eigenaarschap benoemen. We bedoelen namelijk vaak dat we willen dat kinderen doen wat wíj belangrijk vinden. De keuze om achterover te leunen is voor ons niet acceptabel, en wordt gezien als een lage mate van eigenaarschap, terwijl dit niet zo hoeft te zijn.

Ook is het minstens zo belangrijk om aandacht te hebben voor de andere factoren: creativiteit, autonomie, zelfvertrouwen en zelfinzicht. Deze factoren werken immers allemaal samen. Daarbij is het van belang om niet alleen over, maar ook mét, het kind zelf te praten. Betrek het kind actief bij het proces, dan geef je meteen een mooi voorbeeld van eigenaarschap! 

De informatie uit dit artikel is gebaseerd op het boek “Lekker zelluf doen!” van Monique Jonkers.